Austrijski diplomata Wolfgang Petritsch izrazio je uvjerenje da postoji historijska šansa da se riješi posljednji historijski konflikt na teritoriji bivše Jugoslavije – odnos Srba i Albanaca na Kosovu, i dodao da bi Evropska unija to trebalo da prepozna kao zaista veliku šansu.

U intervjuu za Deutsche Welle, Petritsch je rekao da bi trebalo početi nov politički proces kako bi se prevazišla rutina u koju je zapao dijalog Prištine i Beograda i da bi u naredne dvije godine fokus trebalo da bude na rješavanju tog problema. 

“U tom smislu, možda bi bilo dobro da neko ko je tamo (u Briselu) dobro poznat dobije i nekakav politički mandat. Taj mandat bi morao da bude povezan s jasnim ciljem da se problem približi rješenju. Također, mora se razmišljati i o tome šta time dobija Srbija, kako motivisati Srbiju da načini taj historijski korak”, rekao je Petritsch.

Austrijski diplomata koji je bio i specijalni izaslanik EU za Kosovo 1997-1999, rekao je da misli da je predsjednik Srbije Aleksandar “Vučić, s obzirom na njegove izjave o Kosovu, sada spreman da to pitanje riješi”.

“Postoje dva procesa na koje on ukazuje: prvo, nastavak i eventualno okončanje dijaloga Beograda i Prištine što je moguće prije. Tu je konkretno riječ o institucionalnim pravima za Srbe na Kosovu. A drugi veoma važan korak jeste unutrašnji, srpski dijalog”, rekao je Petritsch.

On je dodao da je to važna priprema za nešto što bi zaista moglo da donese stabilnost u regionu i da bi bilo važno da u Srbiji ne osjećaju samo da su spolja prisiljeni da priznaju nešto, već da se kroz unutrašnji dijalog dođe do rješenja koje bi bilo prihvatljivo za obje strane. 

Petritsch je rekao i da je problem to što “mnogi Srbi i srpski političari i dalje teško mogu da prelome i kažu da je ‘Kosovo izgubljeno’, što je Vučić de facto već uradio”.

Prema njegovim riječima, Srbima mora nešto i da se ponudi, a to bi morala da bude “zaista dobra zaštita prava etničkih manjina, ali i na primjer neko eventualno bilateralno rješenje – oko čega bi i Beograd i Priština mogli da se slože – u vezi sa određenim korekcijama granice”.

“Srbija je relativno odmakla u pregovorima sa EU i ljudima bi trebalo jasnije i glasnije reći da bi prevazilaženje te prepreke značilo da se i oni za nekoliko godina mogu pridružiti (EU)”, rekao je Petritsch.

On je dodao da bi to trebalo raditi paralelno sa unutrašnjim dijalogom o Kosovu.

“Do 2019. godine, kada će nova administracija u Briselu početi sa radom, neophodno je riješiti otvorena pitanja. U njih prije svega spada Kosovo. Cilj bi bio da nova administracija EU već 2019. ima plan o pristupanju zemalja Zapadnog Balkana Uniji koji bi u relativno kratkom roku bio i implementiran”, naveo je.

Upitan da li bi zemlje Zapadnog Balkana trebalo da pristupe EU u paketu, Petritsch je rekao da bi to “tada trebalo vidjeti”.  

Prema njegovim riječima, trebalo bi napraviti spisak prioritetnih problema i riješavati ih jedan po jedan, uzevši u obzir specifične okolnosti u BiH, koju je nazvao “najslabijom karikom u zapadnobalkanskom lancu”. 

“Ličilo bi to na svojevrsno regionalno takmičenje: ko će prvi stići do cilja? Tačno se zna o čemu se radi: kada je Srbija u pitanju, riječ je o rješavanju kosovskog problema, kada je riječ o BiH, radi se o disfunkcionalnosti države čiji koren leži u Dejtonskom sporazumu. Izazovi su jasno identifikovani i svaki proces se s tim mora uskladiti”, dodao je Petritsch koji je od 1999. do 2002. bio visoki predstavnik međunarodne zajednice u BiH.

Na pitanje šta bi savetovao srpskim političarima, kako mogu da ubjede svoje sagovornike u pregovorima da su zaista vjerodostojni budući da vlada veliko nepovjerenje prema rukovodstvu u Beogradu, naročito ako se imaju u vidu medijske slobode i pravna država, Petritsch je rekao da “Srbija nesumnjivo još uvijek ima velike probleme, ali da vjeruje da bi to trebalo sagledavati u svjetlu mnogo većeg problema, a to je neriješeno pitanje Kosova”. 

“Ipak, s druge strane, Vučić je u Berlinu, kao i u drugim evropskim prijestonicama, uspio da stekne prilično veliko povjerenje. Važnu ulogu u tome imala je i izbjeglička kriza 2015/2016. Uspio je da se pozicionira kao neko sa kim može da se razgovara i o teškim pitanjima. Vjerujem da već postoji izvjestan stepen povjerenja koji se može ukazati vladi Srbije, a da se u isto vrijeme ne izgube iz vida problemi”, dodao je.  

Petritsch je rekao da je “u dobroj mjeri optimista da sva ta pitanja mogu biti ijrešena čim, s jedne strane, Brisel iznese jasan plan o pristupu EU, a, s druge, kada se riješe problemi sa Prištinom”.

Na pitanje šta savetuje kosovskim političarima, Petritsch je rekao da je Kosovo “politički duboko podijeljena zemlja, slaba država, moglo bi se reći na ivici kolapsa – upravo ako se uporedi sa Srbijom, koja se ekonomski i uopšte uzev, veoma snažno razvila”. 

On je rekao da i od Prištine mora također da se zahtjeva da prevaziđe svoje slabosti.

“Zadatak se sastoji u tome da se što prije izađe u susret srpskoj zajednici na Kosovu. Još prije nekoliko godina potpisano je da bi trebalo da se formira Zajednica srpskih opština. To konačno mora da se ispuni. Priština to duguje”, naveo je Petritsch.

Upitan kakvu ulogu u svemu tome igra Tirana, Petritsch je rekao da je albanski premijer očigledno zainteresovan za to da se dođe do rješenja. 

“On ima veoma dobar odnos sa Vučićem, i već to smatram veoma, veoma važnim. To je nešto što je sasvim novo. Albanija sada ne bi trebalo da se samo jednostrano zalaže za Kosovo. Smatram da bi bila velika prednost kada bi Beograd i Tirana mogli da se usaglase, ali ne preko leđa drugih, već prije kao neka snaga koja motiviše. Tu bi Albanija mogla da igra važnu ulogu”, rekao je Petritsch u intervjuu za Deutsche Welle.