Socijalistička Jugoslavija svakako nije bila pravo "potrošačko društvo", ali je u štampi i na televiziji - i u filmskim žurnalima - imala reklame. I to kakve! Imalo se, moglo se...

Dobrih nekoliko mjeseci tokom 1977. godine “Ekonomska politika”, niskotiražni ali veoma ugledni ekonomski časopis, objavljivao je preko cijele strane reklamu za “jurišni mlazni avion – jastreb”, proizveden u fabrici “Soko” u Mostaru.

Kao ni velika većina sličnih reklamnih oglasa tog doba, ni ovaj se ne odlikuje maštovitim dizajnom – naprotiv, i na kilometar se vidi da ga je radio neko ko za taj posao nije imao ni entuzijazam ni stručnost.

Ali, prije nego što se podsmjehne, neka se čitalac zamisli nad činjenicom da su nam danas reklame na svjetskom nivou – ali da više nemamo avione! Naravno, nije stvar samo u avionima: spisak nekadašnjih reklama dokument je o našem propadanju.

Željezara Nikšić, RTB Bor, pulski “Uljanik”, svetozarevački “Kablovi”, fabrika akumulatora “Trepča”… ništa od njih danas nije ostalo osim reklama štampanih prije nekoliko decenija na lošem papiru.

FAP je kupcima poručivao da njegovi kamioni prelaze 750.000 kilometara bez generalke, Cimos iz Kopra reklamirao je “Sitroenove” “ajkule”, “žabe” i “amije 8”, dok je “Zastava” slikala “jugu” na tropskim ostrvima i na Kilimandžaru… A u novinskom oglasu za “Zastavin” lovački karabin, glavno je bilo – lane!

Plastičnije od statističkih godišnjaka, reklame odslikavaju razvoj standarda građana: sretna jugoslovenska porodica ljetovala je u šatorskom naselju i kuhala na rešou na tečna goriva “standard”, vozila se u gumenom čamcu “Lihnide” iz Ohrida, koji je bio “sastavni dio vašeg odmora i rekreacije…”, a umjesto da vesla, ta porodica na krmu je kačila vanbrodski motor “tomos”.

Mis Jugoslavije Ana Saso u mokroj majici preporučivala je sok “pipi”(u ono puritansko vrijeme to je bilo najviše erotike što je na televiziji moglo da se vidi!), a reklamni slogan za “bronhi” bombone: “Lakše se diše!”, postao je toliko popularan da je otpočeo samostalan život. Disalo se i udisalo!

Nije se znalo za regulatorne agencije, savjete za medije i zabrane, pa su se oglašavali i proizvođači cigareta i alkohola.

“Badel” je imao slogan “Pij malo, pij dobro!”, rakija “Takova” išla je uz “Do posljednje kapi!”, a “Rubinov” vinjak bio je, jednostavno, “Šampion!”.

“Marlboro” se nudio kao “original iz Sarajeva”, a za pušače je “Saponia” iz Osijeka proizvedela i posebnu pasta za zube “kaukor denikotin”.

Slavne ličnosti u reklamama više su bile izuzetak nego pravilo: Dragan Holcer iz splitskog “Hajduka” reklamirao je niške tranzistore, junaci serije “Naše malo misto” kafu “frank”, a Robert Prosinečki – čarape “udarnik”.

“Prave cipele možda nećete naći, ali čarape – da!”, govori hipnotišući glas dok mladi fudbaler prvo ulazi u autobus, a zatim ispija kafu za šankom – dok se kamera spušta na njegova stopala u bijelim (negokakcim) čarapama – bez cipela!

“Galenika” je na tržište izbacila afteršejv “victor”, pozicionirajući se između “briona” i “pitralona” s jedne strane, i “pino silvestrea” i “jardlija” s druge strane. Nešto kasnije, najavljivan kao “prvi jugoslovenski miris”, na tržištu u Srbiji se pojavio “vožd” (slogan: “Vožd je stigao!”), ali je doživeo fijasko.

Bilo je to predskazanje, samo što niko nije obratio pažnju…

A kad smo kod slavnih ličnosti, podsjetimo da je glumac Svetislav Bule Goncić debitovao na televiziji sedamdesete godine, u doba – shvatićemo to kasnije – blažene nevinosti.

U reklamnom spotu koji traje 24 sekunde, on je mališan koji telefonira iz samoposluge: “Mama, šta si ono rekla da je najvažnije? Bez čega tatu ne smijemo da dočekamo u vrijeme ručka?” A kad čuje, lupi se po čelu: “Pa da, kako se nisam sjetio! Župski vinjak!”

N1 pratite putem aplikacija za Android | iPhone/iPad i društvenih mreža Twitter| Facebook|Instagram UŽIVO na ovom linku.